سیستم اعلام و اطفاء حریق

سیستم اعلام و اطفاء حریق چیست؟

سیستم اعلام و اطفاء حریق، راهی برای جلوگیری از حریق و مهار آن می باشد و در تجهیز بودن ساختمان‌های تجاری و مسکونی و اداری یک عامل بسیار مهم و پر اهمیت محسوب می شود و عملکرد صحیح و عاری از هرگونه خطا در هنگام اجرای سیستم اعلام و اطفا حریق از حساسیت بالایی برخوردار است. اتفاقاتی مثل اتصالی برق، خطای انسانی، عوامل طبیعی مثل صاعقه ممکن است، منجر به بروز آتش سوزی در ساختمان‌های مختلف شود. بنابراین اجرای سیستم اعلام و اطفا حریق امروزه در هر ساختمانی یک ضرورت به حساب می‌آید.

با رشد روز افزون جمعیت و نیاز به مسکن و همچنین گسترش اماکن اداری، تجاری و صنعتی افزایش ساخت و ساز و نیاز امنیت بالا و حفظ از خطر حریق، سیستم اعلام و اطفاء حریق را به دنبال داشته است.

با توجه به آمار و ارقام حوادث اعلام شده، متأسفانه عدم آگاهی از استفاده از سیستم اعلام و اطفاء حریق، ساختمان ها و بعضا کوتاهی افراد مسئول سالیانه شاهد حوادث تلخ می باشیم.

از این رو از آنجا که وجود سیستمهای اعلام و اطفاء حریق یکی از تجهیزات مهم در زمینه ایمنی ساختمان های مسکونی، تجاری، اداری و صنعتی می باشد.

شرکت فاراد صنعت چابکبا در اختیار گرفتن مهندسین واجد الشرایط و دارای پروانه اشتغال از سوی سازمان نظام مهندسی دارای قبولی در آزمون سازمان ایمنی و آتش نشانی آمادگی همکاری در زمینه مشاوره و طراحی سیستم های اعلام و اطفاء حریق با شرکت ها و سازمان ها بوده و نماینده مورد تایید سازمان آتش نشانی می باشد.

سیستمهای اعلام و اطفاء حریق

با وجود ساخت و ساز در شهرهای بزرگ کشور، خوشبختانه کارشناسان محترم سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی تهران، با رویکرد ایمن‏ سازی در مقابل حریق اقدام به ایجاد الزام قانونی برای نصب و بکارگیری تجهیزات اعلام و اطفای حریق و سیستمهای اعلام حریق کرده‏ اند که گامی مثبت و ارزنده در جهت گسترش فرهنگ ایمنی و رسیدن به جامعه‏ ای ایمن می ‏باشد.

هدف از ارایه این مطلب افزایش اطلاعات عمومی و شناخت بهتر اعلام و اطفاء حریق می‏ باشد. در این رابطه نسل جدید از تجهیزات سیستم اعلام و اطفاء حریق معرفی شده‏ است.

باید در نظر داشت تشخیص صحیح، استفاده از دستگاه‏ های معتبر و استاندارد، نصب اصولی و خدمات مناسب سیستم اعلام و اطفاء حریق باعث ایجاد ایمنی مطلوب و آرامش و اعتماد مصرف کنندگان خواهد شد.

اجزاء تشکیل دهنده اعلام و اطفاء حریق چیست؟

سیستم اعلام و اطفاء حریق یک مرکز کنترل (پنل مرکزی اعلام حریق) دارد که در واقع مغز سیستم محسوب می شود و توسط اجزای زیر اطلاعات را دریافت می کند:

تجهیزات ورودی های سیستم که شامل انواع دتکتورها و شستی ها هستند.

تجهیزات اعلام حریق شامل آژیر و فلاشر ها

دتکتور

شستی اعلام حریق

آژیر اعلام حریق

چراغ ریموت

چراغ چشمک زن

جدا کننده اتصال کوتاه

سیستمهای اعلام و اطفاء حریق به دو گروه زیر تقسیم می شود:

a: سیستمهای اعلام و اطفاء حریق متعارف

b: سیستمهای اعلام و اطفاء حریق آدرس پذیر

 اعلام حریق

امروزه روند توسعه و پیشرفت صنعت ساختمان به گونه ای است که می توان با استفاده بهینه از امکانات و تکنولوژی های موجود، فضاها و ساختمان ها را در مقابل خطراتی از قبیل حریق، آتش سوزی، سرقت و … توسط سیستم اعلام و اطفاء حریق مقاوم ساخت. بدیهی است که با توجه به آمارهای موجود، خسارت های مالی و جانی ایجاد شده در زمان حریق و آتش سوزی، می توان دریافت که همواره پیشگیری بهتر از درمان است. لذا استفاده از سیستم های کشف و اعلام حریق (سیستم اعلام و اطفاء حریق) نقش مهمی را در پیشگیری از بروز حریق و آتش سوزی و نیز حفاظت از جان و مال افراد را ایفا می کند.

سیستم های کشف و اعلام (اعلان) حریق (سیستم اعلام و اطفاء حریق) که چندین دهه از طول عمر آن در جهان می‌گذرد توانسته به خوبی جایگاه مناسبی را در صنعت ساختمان و تکنولوژی های مربوط به آن بدست آورد، به گونه ای که ما امروزه در استانداردهای متعدد معتبر خارجی  BS 5839-1 و NFPA 72 ،  و همچنین مقررات ملی ساختمان مبحث سوم و سیزدهم کشورمان یا دستورالعمل های طراحی و اجرای سیستم های اعلام حریق (سیستم اعلام و اطفاء حریق) شاهد تأکید لزوم استفاده این سیستم در ساختمان ها (بر اساس نوع کاربری و تعداد طبقات و …) هستیم.

حال می توان آگاهی به موقع از محل حریق و اطلاع رسانی سریع در هنگام آتش سوزی، کاهش زمان شناسایی و دسترسی به مکان حریق، تخلیه سریع و به موقع ساکنین، کنترل حریق و تاسیسات وابسته به آن را به عنوان محاسن استفاده سیستم کشف و اعلام حریق کارآمد نام برد.

بدین سبب به منظور آشنایی دقیق تر با سیستم های کشف و اعلام حریق، به اختصار در مورد اجزاء این سیستم مطالبی ارائه می گردد.

سیستم اعلام حریق چیست؟

به طور کلی سیستم های کشف و اعلام حریق یا به اختصار سیستم اعلام حریق، به مجموعه‌ای از تجهیزات الکترونیکی گفته می‌شود که وظیفه آشکارسازی حریق و محل یا زون حریق را در اماکن مختلف بر عهده دارد.

این سیستم، زمانی که آتش (حریق)، دود، حرارت و … بوجود می آید شروع به کار می کند و آژیر یا چراغ چشمک زن خطر را به کار می اندازد. بدین ترتیب به ساکنین محل هشدار می دهد تا بر این اساس مقدمات عملیات اطفاء و در شرایط بحرانی تخلیه افراد و ساکنین انجام پذیرد و همزمان با آن سناریوهای کنترلی (سیستم اعلام و اطفاء حریق) نیز انجام شود.

 انواع سیستم های اعلام حریق

سیستم های اعلام حریق به 2 نوع سیستم اعلام حریق متعارف Conventional و سیستم اعلام حریق آدرس  پذیر Addressable  تقسیم می شود.

سیستم اعلام حریق کانونشنال یا متعارف

سیستم های متعارف (کانونشنال) از نوع قدیم ترین سیستم های اعلام حریق در (سیستم اعلام و اطفاء حریق) است که علی رغم تغییرات کیفی اندک، همچنان جهت تصرف هایی با شرایط خاص مورد استفاده قرار می گیرند. دراین سیستم چندین دتکتور و شستی که یک منطقه از ساختمان را پوشش می دهند در قالب یک مدار (زون) به هم پیوسته به تابلوی کنترل مرکزی متصل می شوند.

به همین سبب هر مدار نماینده یک منطقه (زون) است. نحوه هم بندی تجهیزات کشف و آشکارسازی (تشخیص) نسبت به تابلوی کنترل مرکزی به صورت شاخه ای و یا به عبارت دیگر شعاعی است. هر تابلوی کنترل مرکزی متعارف می تواند 16،12،8،4،2 و یا مدارهای بیشتری را پشتیبانی کند.

4 حالت سیستم اعلام حریق متعارف

در شرایط عادی، دتکتورها (کاشف ها یا آشکارسازها) جریان بسیار کمی را از خود عبور می دهند (در حدود 100 میکرو آمپر یا کمتر) اما در صورت بروز شرایط حریق و آشکار سازی، جریان عبوری از آنها بنا به نوع تابلوی کنترل مرکزی افزایش یافته و ممکن است تا 50 میلی آمپر برسد.

با افزایش جریان، ممکن است اختلاف پتانسیل کاهش یابد. درحالی که در حالت اتصال کوتاه، اختلاف پتانسیل به صفر خواهد رسید که همین اختلاف، تابلوی کنترل مرکزی را قادر می سازد تا بین حالت هشدار (اعلام) و اتصال کوتاه تمایز قائل شود.

بطور کلی و صرف نظر از مقدار مشخص جریان، می توان ٤ حالتی که سیستم اعلام حریق متعارف در آن قرار می گیرد را بشرح ذیل خلاصه نمود :

• اولین حالت عیب: جریان کم یا قطع جریان
• دومین حالت عادی: جریان در محدوده ای مشخص
• سومین حالت حریق: جریان زیاد
• چهارمین حالت اتصال کوتاه: جریان زیاد غیر عادی

در داخل شستی ها نیز یک مقاومتی 470 اهمی با سوئیچ سری شده است که مقدار جریان را به هنگام بروز حالت هشدار محدود می کند. این مقاومت امکان می دهد تا تابلوی کنترل مرکزی بتواند بین شرایط هشدار و اتصال کوتاه تمایز قائل شود.

برای تشخیص قطع شدگی یا مدار باز آژیرها نیز – که باید در هر سیستم حداقل دو مدار از آن ها وجود داشته باشد- باید از مقاومت مناسب انتهای خط استفاده شود.

 اجزای سیستم اعلام حریق متعارف(سیستم اعلام و اطفاء حریق)

در اغلب سیستم های متعارف، مدار هشدار دهنده دیداری و شنیداری (آژیر و چراغ چشمک زن)  از مدار کشف و تشخیص که مبنای تعیین مناطق هستند جداست. اما در گونه ای از سیستم های متعارف که به سیستم متعارف دو سیمه معروف است، می توان آژیرها/چراغ چشمک زن ها (استروب ها) را نیز در مسیر دتکتورها و شستی ها قرار داد که در این صورت، صرفه جویی قابل توجهی در مقدار لوله گذاری و سیم/کابل کشی به عمل خواهد آمد.

دتکتورهایی که در سیستم متعارف به کار گرفته می شوند دارای عملکردی رله گونه و دارای دو حالت عادی و هشدار هستند که حساسیت آن در کارخانه سازنده از پیش تنظیم شده است و نمی توان تغییری در آن به وجود آورد. در هر منطقه متعارف یا مدار انشعابی یک منطقه نباید بیش از 40 آشکار ساز قرار گیرد (متناسب با جریان مصرفی هر دتکتور) که این موضوع بر اساس مشخصات شرکت های سازنده محصول می تواند تغییر کند.

بطور خلاصه سیستم اعلام حریق متعارف سیستمی است كه در آن اجزای میدانی مانند دتكتورهای دود، حرارت، دود و حرارت (ترکیبی) و شستی های اعلام حریق به صورت آنالوگ همگی به طور موازی به یك زوج سیم متصل می شوند و در صورتی كه هر یك از اجزای میدان از حالت نرمال به حالت آلارم تغییر كند، سیگنال جریان افزایش یافته و كنترل پنل مركزی با توجه به این تغییر جریان و افزایش آن نسبت به حالت نرمال (Stand-By) به حالت آلارم تغییر وضعیت خواهد داد.

سیستم اعلام حریق آدرس پذیر (سیستم اعلام و اطفاء حریق)

اصول کشف و تشخیص حریق در سیستم های آدرس پذیر مشابه سیستم های متعارف است، بجز اینکه در اینگونه از سیستم ها، هر یک از دتکتورها (دتکتورهای اتوماتیک) و یا شستی ها، دارای آدرس منحصر به فردی هستند که از طریق آن تابلوی کنترل مرکزی (پنل مرکزی اعلام حریق) قادر به شناسایی و تعیین محل دقیق  هر یک از آن ها است.

مدار کشف در اینگونه از سیستم ها به صورت حلقه ای (لوپ) است که از تابلوی کنترل مرکزی آغاز و به همان تابلو ختم می شود و کلیه تجهیزات کشف و اعلام در همین مدارهای حلقوی جای می گیرند.

هر لوپ می تواند به تناسب تعداد تجهیزات و سطوح مورد حفاظت، یک یا چند منطقه (زون) را شامل شود و هر تابلوی کنترل مرکزی آدرس پذیر نیز می تواند یک یا چند حلقه را پشتیبانی کند.

دتکتورهای سیستم  آدرس پذیر (سیستم اعلام و اطفاء حریق)

دتکتورهای سیستم آدرس پذیر دارای قسمتی سوئیچ گونه هستند که این سوئیچ ها برای شناسایی آن ها توسط تابلوی کنترل مرکزی به کار می روند.

به نظر می رسد در سیستم آدرس پذیر، منطقه بندی اهمیت کمتری در مقایسه با Conventional دارد، زیرا شناسایی دتکتورها از طریق شناسه اختصاصی (آدرس) و لوپ آن ها امکان پذیر است، اما گستردن حلقه (لوپ) تشخیص بر بستر مناطق مختلف، می تواند به کشف محل وقوع، سرعت بیشتری دهد.

بنابراین در این گونه سیستم ها نیز اگرچه مناطق در قالب مدار مطرح نیستند، اما با توجه به همان معیارهای تعیین منطقه حریق، به صورت مجازی در نظر گرفته می شوند.

حداکثر مساحت فضاهایی که توسط یک حلقه می توانند حفاظت شوند، در صورت یکپارچه بودن فضا، ١0 هزار متر مربع است و بر این اساس، یک حلقه ٥ منطقه را پوشش می دهد. در سیستم های آدرس پذیر نیز همچون سیستم های متعارف باید حداقل دو مدار آژیر در نظر گرفته شود.

دتکتورهای آدرس پذیر نیز مانند دتکتورهای متعارف دارای حساسیت از پیش تعیین شده کارخانه ای و عملکردی رله گونه هستند، با این تفاوت که از مکانیزم خاصی برای آدرس دهی برخوردارند.

لازم به توضیح است که در دتکتورهای آدرس پذیر امکان تنظیم درجه حساسیت وجود دارد.

به طور معمول روند عملیاتی شدن فرمان اعلام حریق با فعال شدن دتکتورها به صورت اتوماتیک (که در این مبحث به صورت خودکار ذکر شده است) و یا توسط شستی به صورت دستی آغاز می شود.

دتکتورها به کمک ساختاری خاص و تحریک پذیر، سیگنالی را برای تابلوی کنترل مرکزی ارسال می کنند و تابلوی کنترل مرکزی پس از دریافت پیام ضمن تعیین محل وقوع حریق و دتکتور تحریک شده، اعلام کننده های شنیداری/دیداری را فعال می کند.

 انواع دتکتورهای متعارف اعلام حریق  (سیستم اعلام و اطفاء حریق)

دتکتور دودی اعلام حریق

دتکتور دودی، نقش اصلی عنصر حفاظت از جان را ایفا می کند. چرا که با تشخیص دود، آتش سوزی را تشخیص داده و با اعلام آن به پنل مرکزی حریق شرایط را جهت انجام اقدامات لازم مهیا می کنند و به طور کلی این دتکتورها شامل موارد زیر می شوند:

انواع دتکتورهای دودی

– دتکتورهای دودی فتو الکتریک(Photoelectric Detectors)

این دتکتورها از یک منبع نوری و سنسور فتو الکتریک ساخته شده است که با وقوع آتش سوزی، دود ناشی از آتش سوزی وارد محفظه دتکتور شده و مسیر نور را قطع می کند. این قطع شدن نور یا پراکنده شدن نور بر اثر برخورد با ذرات دود و منعکس شدن آن باعث فعال شدن دتکتور و اعلام آن به پنل مرکزی می شود.

– دتکتورهای یونیزاسیون(Ionization Detectors)

آنها دارای یک عنصر تشعشع رادیو اکتیو هستند که در اثر عبور اشعه رادیو اکتیو از هوای داخل محفظه و یونیزه کردن آن، مقداری جریان عبور می‌کند. در مواقعی که دود داخل این محفظه می‌شود، جریان عبوری تغییر می‌کند و باعث کشف و اعلام حریق می‌شود.

امروزه به دلیل وجود تشعشعات رادیواکتیو از نظر زیست محیطی تولید این گونه دتکتورها رو به کاهش و توقف است.

شایان ذکر است که دتکتورهای دودی چند حسگر یا دتکتور دودی فوتوالکتریک با نور آبی (به جای نور قرمز) می تواند جایگزین مناسبی برای دتکتورهای یونیزاسیون باشد.

– دتکتورهای دودی خطی(Beam Detectors)

از دتکتورهای دودی خطی و یا همان بیم دتکتورها در مواردی که محدودیت ارتفاع نصب دتکتور داشته و یا بخواهیم فضای بزرگ و وسیعی مانند انبار، سالن یک کارخانه و یا سوله … را تحت پوشش سیستم اعلام حریق قرار دهیم استفاده می کنیم.

دتکتور شامل یک گیرنده و فرستنده و یک رفلکتور است. فرستنده­ طیف نوری در ردیف طیف مادون قرمز را به صورت متقارن به سمت رفلکتور می­ فرستد و در رفلکتور نور منعکس می­ شود و گیرنده این نور گرفته شده را با درصد انتشار و درصد جذب نور مقایسه و وضعیت محیط را بررسی می ­نماید.

در شروع کار، دتکتور اولین مقدار جذب شده پس از تنظیم آینه و دتکتور را به عنوان مبنا قرار می ­دهد. در صورتی­که در مراحل بعدی درصد نور جذب شده کمتر باشد (طبق تنظیم مثلا کمتر از 70%) این مرحله به عنوان وجود مانع تلقی شده و موجب ارسال آلارم می­ گردد.

– دتکتورهای دودی کانالی(Duct Smoke Detectors)

در اماكن بزرگ كه از سیستم تهویه مطبوع استفاده می شود، همواره این خطر وجود دارد كه دود توسط سیستم تهویه هوا به نقاط دیگر ساختمان سرایت كند. به همین منظور از دتكتور دودی کانالی (داکتی) استفاده می شود.

دتكتور کانالی دودی از نظر كاركرد هیچ تفاوتی با سایر دتكتورهای دودی نقطه ای ندارد و فقط درون محفظه ای یك دتكتور دودی قرار می گیرد كه از طریق یك لوله، هوای داخل كانال تهویه مطبوع وارد محفظه می شود، توسط دتكتور آنالیز می گردد و از لوله دیگر خارج می شود.

داكت دتكتور روی بدنه كانال هواساز نصب می گردد و لوله های ورودی و خروجی آن داخل كانال قرار می گیرند. حال اگر دود وارد كانال هواساز شود، دتكتور فعال شده و از طریق مدار کنترلی خود یا از اینترفیس اعلام حریق خروجی را بر اساس سناریوی کنترلی دود و حریق به تابلو کنترل هوارسان یا به دمپرها فرمان بسته شدن می دهد تا دود به سایر نقاط سرایت نكند.

– دتکتورهای دودی مکشی یا نمونه گیر(Air Sampling Detectors)

این دتکتور اعلام حریق بر اساس نمونه گیری از هوای محیط مورد نظر و آنالیز آن توسط پنل مخصوص خود، وجود دود حاصل از حریق احتمالی را تشخیص می دهد.

دتکتور نمونه گیر حساسیت و سرعت بسیار بالایی دارد و مناسب فضاهای تمیز یا فضاهایی با تجهیزات گران قیمت و حساس مثل اتاق های سرور و دیتا سنتر و … است.

دتکتورهای حرارتی اعلام حریق

آتش متشکل از 4 عامل از جمله ماده سوختنی، اکسیژن، حرارت و واکنش شیمیایی است که سومین سرچشمه آتش (حریق)، حرارت است.

یکی از راه های تشخیص حریق وجود گرما در یک منطقه است. دتکتورهای حرارتی نسبت به گرما حساس هستند و هنگامی که محیط تغییرات غیرمعقول در مقابل حریق داشته باشد این دتکتور عمل می کند.

طرز کار دتکتور حرارتی 

دتکتور حرارتی از یک بی متال (دو نوار فلزی با جنس مختلف) تشکیل شده است. زمانی که گرما روی بی متال اثر می کند، گرما باعث نزدیک شدن کنتاکت ها به یکدیگر و بسته شدن مدار داخلی سنسور می شود و به این صورت سبب عملکرد دتکتور می شود.

کاربرد دتکتور حرارتی 

این دتکتورها بیشتر برای مکان هایی مانند آشپرخانه یا آبدارخانه، پمپ خانه، موتورخانه یا هر نقطه ای که شروع کننده آتش و تولید کننده گرما باشد می تواند مورد استفاده قرار گیرد.

این نوع دتکتور شامل 3 نوع دتکتور حرارتی نقطه ای (Spot)  ثابت، ثابت دما بالا و حساس به افزایش دما و یک نوع دتکتور کابلی حرارتی است.

انواع دتکتور حرارتی 

دتکتور حرارتی دمای ثابت (Fixed Temperature Heat Detectors)

این دتکتور یکی از متداول ترین نوع دتکتور حرارتی است. هنگام وقوع حریق با افزایش دمای محیط مادامی که دمای پیرامون دتکتور به دمای معینی مانند 58 درجه سانتیگراد برسد، سنسور این دتکتور عمل کرده و اخطار آلارم را برای پنل اعلام حریق مرکزی ارسال می کند.

دتکتور حرارتی دمای ثابت بالا (High Fixed Temperature Heat Detectors)

این دتکتور مشابه به دتکتور حرارتی ثابت است با این تفاوت که وقتی دمای محیط پیرامون دتکتور به دمای 78 درجه سانتیگراد می رسد این دتکتور عمل کرده و اخطار آلارم را برای پنل اعلام حریق مرکزی اعلام می کند.

دتکتور حرارتی افزایشی (Rate of Rise Heat Detectors)

زمانی که دمای محیط تحت پوشش دتکتور در بازه زمانی مشخص بیش از حد تعریف شده (توسط کارخانه سازنده) افزایش پیدا کند، این دتکتور عمل نموده و اخطار آلارم را برای پنل اعلام حریق مرکزی اعلام می کند.

دتکتورهای LHD یا دتکتورهای کابلی (کابل حرارتی)

این دتکتورها برای تشخیص حریق در شرایط خاص مانند حفاظت از ترانسفورماتورها، سینی کابل ها، مخازن نفتی، تسمه نقاله ها و … استفاده می شوند.

در نوع معمولی از این سیستم، زمانی که دو رشته سیم در دمای خاصی مثل 105 درجه ی سانتی گراد (یا دماهای دیگر) به یکدیگر اتصال یابند، آلارمی برای پنل دتکتور کابلی حرارتی ارسال می شود که وضعیت این آلارم می تواند توسط اینترفیس اعلام حریق وارد سیستم اعلام حریق گردد.

دتکتورهای ترکیبی دودی و حرارتی (Multi Heat and Smoke Detectors)

دتكتورهای تركیبی دودی و حرارتی از هر دو سنسور دود و حرارت برای تشخیص وقوع حریق استفاده می كنند. به طور کلی سنسور دود و حرارت به یکدیگر وابسته اند و توسط یك میكرو پروسسور كنترل می شوند.

به این صورت که افزایش کُند دما، حتی زمانی كه به دماهای بالا نیز برسد، به تنهایی برای اعلام وضعیت حریق كافی نیست و می بایست ذرات دود نیز توسط سنسور شناسایی گردد یا این كه دما ظرف مدت زمان محدودی به صورت ناگهانی افزایش یابد.

دتکتورهای ترکیبی متعددی نیز وجود دارد که نحوه عملکرد هریک به واسط فعال شدن سنسورهای متعدد موجود در دتکتور است که از جمله آن ها می توان به دتکتورهای ترکیبی دودی، حرارتی، مونو اکسید کربن و شعله (IR) اشاره نمود.

اجزا و تجهیزات سیستم اعلام حریق (سیستم اعلام و اطفاء حریق)

سیستم اعلام حریق از بخش های زیر تشکیل شده است:  کنترل پنل اعلام حریق، دتکتور، شستی اعلام حریق، آژیر یا چراغ چشمک زن اعلام حریق و اینترفیس اعلام حریق و …

کنترل پنل اعلام حریق در واقع قلب سیستم کشف و اعلام حریق به شمار می آید که تمام ورودی ها و خروجی های سیستم را نظارت و کنترل می نماید.

شستی اعلام حریق  (سیستم اعلام و اطفاء حریق)

این شستی یكی از اجزاء مهم در سیستم اعلام حریق است كه نقش اصلی سیستم های اعلام حریق دستی را که بارها در این مبحث از مقررات ملی آورده شده است ایفا می کند.

شستی به دو صورت المان شکننده شیشه ای و المان انعطاف پذیر (طلقی) قابل استفاده در سیستم های اعلام حریق است.

ادوات هشدار دهنده دیداری و شنیداری اعلام حریق

ادوات هشدار دهنده دیداری و شنیداری عموماً با نام آژیر و چراغ های چشمک زن (فلاشر یا استروب) به کار برده می شوند. وظیفه آن ها اعلام وضعیت حریق است تا بتوان بر این اساس عملیات اطفاء، تخلیه ساکنین یا سناریوهای متعدد انجام پذیرد.

اینترفیس اعلام حریق (سیستم اعلام و اطفاء حریق)

اینترفیس ها یا واسط هایی که می توانند به صورت واسط ورودی یا واسط خروجی و یا واسط ورودی – خروجی باشند، در سیستم های اعلام حریق استفاده می شوند. این اینترفیس ها وظیفه صدور فرمان خروجی یا دریافت ورودی از سیستم های رایج در ساختمان ها را دارند.

شایان ذکر است که بر اساس سناریوهای حریق از پیش تعریف شده یا سناریو هایی که می توان در هر مرحله تعریف کرد یا تغییر داد، این فرامین توسط اینترفیس ها صادر یا دریافت می شود.

به عنوان مثال می توان به تجهیزاتی از قبیل سیستم های هوارسان، پله برقی، آسانسور، دمپرهای کنترلی دود، اگزاست فن، فن های فشار مثبت، درب های کنترلی یا اتوماتیک و … فرمان صادر نمود یا از تجهیزاتی همانند فلوسوئیچ یا تمپر سوئیچ های سیستم اطفاء یا پنل های اطفاء گازی همانند گاز سیستم fm200 سیگنال دریافت نمود.

لازم به توضیح است که در سیستم های اعلام حریق آدرس پذیر این عملیات بدون پیچیدگی خاصی با در نظر گرفتن اینترفیس های آدرس پذیر  و تعریف سناریو های اعلام حریق انجام می گیرد.

اما در سیستم های اعلام حریق متعارف به دلیل عدم امکان استفاده از اینگونه اینترفیس ها می بایست این عملیات به واسطه رله های خروجی یا ورودی های موجود روی پنل مرکزی اعلام حریق انجام پذیرد .

با در نظر گرفتن موارد فوق که به اختصار به اجزاء سیستم کشف و اعلام حریق پرداخته است می توان مجدداً مطالب مندرج در مقررات بین المللی BS 5839-1 و NFPA72 و موارد مربوط به این مبحث را دقیق تر بررسی نمود.

اطفا حریق

سیستم اطفاء حریق چیست؟

سیستم یا دستگاه اطفاء حریق یا اطفا حریق، متشکل از تجهیزاتی جهت مهار آتش (اطفاء حریق) است که غالبا به صورت اتوماتیک عمل می کنند.

انواع سیستم اطفا حریق ساختمان

اطفاء حریق دارای سیستم های مختلفی است. بهتر است قبل از تعریف اطفا حریق به طور کلی بدانیم اطفا حریق یعنی چه؟ اطفاء حریق در معنی عامیانه به اقدامات لازم جهت جلوگیری از گسترش حریق و خاموش کردن آن و آسیب کمتر به جان و مال افراد است. اطفاء حریق به دو دسته سیستم اطفا حریق دستی و سیستم اطفا حریق اتوماتیک دسته بندی می شود.

سیستم اطفاء حریق دستی

سیستم اطفا حریق دستی تجهیزاتی به کار برده می شود که برای استفاده از آن ها به نیروی انسانی نیاز است و بدون نیروی انسانی عملا کاربردی ندارد. نمونه رایج تجهیزات اطفاء حریق دستی، کپسول های آتش نشانی هستند که با توجه به نوع حریق و یا کلاس آن انواع مختلفی دارند. انواع سیستم های اطفاء حریق دستی عبارتند از خاموش کننده های:

1. پودری (پودر خشک شیمیایی، پودر تر شیمیایی، پودر خشک)
2. دی اکسید کربن
3. حاوی ترکیبات هالوژنه
4. حاوی کف

سیستم اطفا حریق اتوماتیک

سیستم اطفاء حریق اتوماتیک بدون دخالت انسان به وسیله تجهیزات اتوماتیک به گونه ای عمل می کند که به محض اعلام حریق به صورت خودکار فعال می شود و از پیشرفت و آسیب آتش جلوگیری کرده و در نهایت موجب اطفا حریق می شود.

انواع سیستم اطفا حریق اتوماتیک

• سیستم اطفاء حریق اتوماتیک مه آب(Water Mist)

سیستم مه آب یک سیستم محافظت در برابر آتش است که از اسپری آب بسیار ریز (مثل غبار آب) استفاده می کند. قطرات کوچک آب موجب می شود تا اطفا حریق صورت گیرد. اطفاء حریق به صورت خنک سازی شعله و گاز های محیط اطراف همراه با عملیات تبخیر صورت می گیرد.

• سیستم اطفاء حریق اتوماتیک ورتکس(Vertex)

این سیستم ورتکس، به صورت ترکیبی از گاز نیتروژن و مه آب عمل می کند.

سیستم اطفاء حریق اتوماتیک بدین صورت عمل اطفاء را انجام می دهد که آب در اثر فشار نیتروژن به ذرات بسیار ریز (۱۰ میکرونی) تبدیل می شود.

در این هنگام بعد از ترکیب با گاز نیتروژن، از نازل خارج می شود. این سیستم هیبریدی (ترکیبی) آب و گاز به طور همزمان آتش را مهار و خنک می نماید. بدین صورت که ذرات آب موجب خنک شدن حریق، نیتروژن موجب کاهش میزان اکسیژن و اطفاء حریق می شود.

• سیستم اطفاء حریق اتوماتیک گازی هالون (Halon)

در این  اطفا حریق از انواع گاز های مختلف استفاده می شود. معمولا در دیتاسنترها کاربرد دارد. از زیر مجموعه های آن می توان گازهای Fm 200، Co2، IG ، Novec1230 را نام برد.

• اطفاء حریق اتوماتیک آبی اسپرینکلر (Sprinkler)

اطفاء حریق اتوماتیک آبی به سیستم آب پاشی که در سقف تعبیه شده گفته می شود که به مهار آتش کمک می کند. جهت استفاده از سیستم اطفاء حریق آبی، شبکه لوله کشی سقفی یا دیواری در محل نیاز است. از این سیستم اطفا حریق در پارکینگ، مخازن نگهداری سوخت، انبار، هتل و غیره استفاده می شود.

• اطفاء حریق اتوماتیک پودری یا ذرات معلق آیروسل (Aerosol)

اطفاء حریق اتوماتیک آیروسل بر پایه گاز و پودر عمل می کند. بعد از شناسایی، کپسول آیروسل به صورت مه ذرات ریز جامد (قطر کمتر از ۱۰ میکرومتر) را بر روی آتش پخش کرده و موجب اطفای حریق می شود.

• اطفاء حریق اتوماتیک فوم (Foam)

با ترکیب آب و فوم و خروجش از نازل ها، اطفاء حریق اتوماتیک فوم مانع از ورود هوا به آن و در نهایت موجب اطفای حریق می گردد.

روش های اطفا حریق

اطفا حریق دارای 3 روش است اما برای درک بهتر این روش ها بهتر است مثلث حریق را نیز توضیح دهیم. احتمالا اصطلاح مثلث حریق را در مباحث اطفا حریق شنیده باشید. حریق از سه ضلع سوخت، حرارت و اکسیژن تشکیل شده است.

که این سه ضلع برای ایجاد و استمرار حریق لازم است و در صورتی که یک ضلع حذف شود اطفاء حریق صورت می گیرد.

در نتیجه با توجه به مثلث حریق از سه طریق می توان اطفا حریق انجام داد:

الف) اطفاء حریق از طریق سرد کردن حریق (قطع ضلع حرارت)

 برای اطفا حریق درجه حرارت را به زیر نقطه اشتعال می رسانند و از این طریق موجب اطفای حریق می شوند.

ب) اطفا حریق از طریق خفه کردن حریق (قطع ضلع اکسیژن)

 جهت اطفا حریق، اکسیژن محیط را به حدی کاهش می دهند تا از گسترش و ادامه آتش سوزی جلوگیری شود. عملیات تقلیل اکسیژن را می توان با گاز های خنثی، از قبیل گاز کربن دی اکسید انجام داد.

ت) اطفا حریق از طریق مانع شدن یا از بین بردن مواد قابل اشتعال (جداسازی)

 در حریق ناشی از مایعات و گاز ها با بستن شیر اصلی مواد قابل اشتعال از بین رفته و اطفا حریق صورت می گیرد.

در واقع مواد اطفای حریق یا مواد سرد کننده آتش هستند یا مواد خفه کننده و یا مواد رقیق کننده هوا می باشند.

دتکتور مکنده 

سیستم اطفاء حریق اتاق سرور